Bu yazımızda; deflasyon nedir, deflasyon yaşanan ülkelerde ne olur, olası sonuçları nelerdir gibi sorularının cevaplarına sizler için detaylı olarak yer vereceğiz. Deflasyonun tanımına, nedenleri ile sonuçlarına ve deflasyonun nasıl önlenebileceği konularına tam anlamıyla hakim olabilmek için yazımızı dikkatle okumanızı öneririz.
Deflasyonun Ne Demek?
Deflasyon, piyasadaki umumi fiyat seviyesinin aralıksız olarak düşmesine denmektedir. Deflasyon, parasal ekonomi ve siyaset kavramıdır. En açıklayıcı anlamı ile Deflasyon; paradarlığı olarak açıklanabilir. Enflasyonun tezatı olarak adlandırabileceğimiz deflasyonu, diğer bir deyişle malların ve hizmetlerin ucuzlaması, değer kaybetmesi ve buna karşılık o mal ve hizmete olan talebin azalması olarak da yorumlanır.
Deflasyon; para deflasyonu, mali deflasyon ve kredi deflasyonu olarak, üç ayrı başlık altında incelenmektedir.
Para Deflasyonu: Banknotların imhasıdır. 1944 yılının Ekim ayında Belçika, bu yola başvurmuştur.
Mali Deflasyon: Bankalar devletin lehine olan ödeme araçlarını karşıladığında, mali deflasyon vuku bulmaktadır.
Kredi Deflasyonu: Deflasyonun üçüncü ayağı olan kredi deflasyonu, iskonto sınırının yükseltilmesi, banka mevduatlarının arttırılmasında dayatma gibi farklı şekillerde doğmaktadır.
Deflasyon Olan Ülkede Ne Olur?
Deflasyon, ortaya çıktığı birçok ülkede iyi sonuçlar doğurmaz. Krizlere, işsizliğe ve kalkınmaya büyük ölçüde zararı dokunabilir. Deflasyon olan ülkedeki mallar, ucuzladığı için değer kaybettiği algısı ile rağbet görmez. Bu nedenle malın ya da hizmetin ederi ne kadar düşerse düşsün, alıcı bulmakta bir hayli güçlük çeker.
Deflasyon durumunda şirketler mallarını düşük fiyatlarda satmaya başlamalarına rağmen alıcı bulmakta zorlanırlar. Bunun sonucunda ise küçülmeye gitmeleri ya da iflaslarını vermeleri yüksek olasıdır. Şirketlerin azalmasıyla işsizlik de baş gösterir. Bu tüketim azlığı silsilesi firmayı ve işçiyi fazlasıyla yoran bir durumdur. İnsanların yaşam standartlarında da büyük ölçüde kalitesizliğe neden olur.
Ekonomik durgunluğa yol açabilecek olan deflasyon, ülkenin gelirinde belirgin bir düşüş yaşatmaktadır. Stok artışındaki verimsizlik ve hareketsizlik şirketin karını azaltarak zora sokar. Zira tüketiciler de mal ve hizmetlerin değer kaybetmesi ile tüketimlerinde tasarrufa gider. Kısacası deflasyon durumunda alıcılar karlı çıkarken, şirketler ve borçlular zarara girer. Sabit gelire sahip olanlar ise bu deflasyon durumu karşısında çoğu zaman nötr kalır.
Deflasyon Neden Olur?
Piyasa fiyatlarında alışılagelmiş dalgalanmalar seyrini yukarı çevirdiğinde enflasyon durumu yaşanır. Toplu şekilde aşağı yönelmesi durumu ise deflasyonu tevlit etmektedir. Enflasyonda fiyat ibresi yukarıya gösterirken, deflasyonda tam tersi olarak ani ve sürekliliği olan düşüşler yaşanmaktadır. Her zaman olumsuzluk olarak yorumlayamayacağımız deflasyon, bir diğer yandan ekonomik krizlere yol açabilmektedir.
Deflasyonun başlıca sebepleri; tüketimin azlığı, iktisadi durgunluk, mal ve hizmetin ucuzlaması ile rağbetin düşmesi, dış talep azlığı ve piyasadaki para arzının seri bir şekilde azalmasıdır.
Emsal olarak; temin edilmesi planlanan bir ürünün ederi beş liradır, deflasyon kriziyle birlikte o ürün iki liraya satılır ancak almak isteyen şahıs daha da düşmesini bekleyerek, hem tüketimini kısıtlar hem de şirketin elindeki malı uyguna satmasını önler. Dolayısıyla alım ve üretim gücü düşer. O malın satıcı bu durumda zarar eder, küçülmeye gidebilir ya da maalesef ki iflas bayrağını çekebilir.
Deflasyonu önlemek için alınabilecek tedbirler ise şu şekildedir; kredi imkanları sağlanması, harcamalardan kaçınılmaması, tüketim kredilerinin artırılması, sürekliliği bulunan üretim ve tüketim.
Türkiye’de Deflasyon Yaşanır mı?
Türkiye’de deflasyon 1930- 1933 yılları arasında yaşanmıştır. Bu deflasyonda kaybeden kadar kazanan da olmuştur. Kaybedenler büyük ölçüde işçiler ve tarıma meyilli çiftçiler iken, kazananlar memur kesimiydi.
Gelelim Türkiye’de uzmanların itinayla araştırdığı yeni bir deflasyon olur mu konusuna; bilhassa son zamanlarda yaşanan enflasyon durumundan sonra Türkiye’de yakın zamanda bir deflasyon yaşanması ekonomistler tarafından öngörülmemektedir. Deflasyonun aksine 2022 yılında Türkiye’de ciddi bir enflasyon sorunu yaşanmaktadır.
Enflasyon ve deflasyon krizleri elbirliği, doğru ve akıllıca hamlelerle yöneltildiği takdirde, üstesinden gelinemeyecek krizler değildir. Bu noktada para akışının sağlanması amacıyla halk tüketime yönelirken, kredi imkanları sunulmalı, mal ve hizmet, sürekliliği olan bir değer kaybına tabi tutulmamalıdır.
Deflasyona Verilebilecek Örnekler
Geçtiğimiz dönemlerde deflasyonist baskılarla boğuşan ülkeler vardı. Ancak bunlar çerisinde Türkiye yer almadı. Gelişmiş ülkelerin neredeyse her birinin deflasyon riskiyle karşı karşıya olmasıyla birlikte, 2006-2016 yılları arasında Japonya’da yaşanan durgunluk, deflasyona verilebilecek ilk örneklerdendir. Bahsi geçen dönemlerde yaşanan deflasyonda, ülkede fiyatlar hızla ve büyük ölçüde düşmüş, işsizlik yaşanmıştır.
Halk tüketim konusunda zorunlu bir tasarrufa giderken, mal ve hizmetler büyük ölçüde değer kaybetmiştir. Şirketleri sıkıntıya sokan, alım isteğini ve gücünü düşüren deflasyon sonrasında ise yaşanan kriz güçlükle ve uzun vadede ancak atlatabilmiştir. Etkileri ise yıllar sonra bile akıllarda kalmıştır.1929 yılında ABD’de vuku bulan Büyük Buhran da deflasyona verilebilecek bir diğer örnektir.
Son dönemde deflasyon ihtimalinden daha çok küresel bir resesyon ihtimali konuşulmakta. Bir resesyon yaşanması durumunda, piyasalara etkileri ne olur, sosyal hayatı nasıl etkiler merak ediyorsanız resesyon nedir başlığına göz atabilirsiniz.
