Birçok ülke uzun süredir yükselen enflasyon rakamları ile mücadele ediyor. Dolayısı ile döviz kurlarının yükselişi enflasyonu nasıl etkiler, sorusu gündeme geliyor. Türkiye, özellikle enerji konusunda dışarıya fazlasıyla bağımlı bir ülke olarak döviz kurunda yaşanan oynaklıklardan en çok etkilenen ülkeler listesinde yer alıyor. Bu yazımızda döviz kurlarının enflasyonu nasıl etkilediğine dair merak edilen bilgileri paylaşacağız.
Döviz Kurlarının Enflasyon Oranlarına Etkileri
Ülkeler Enflasyonu en düşük seviyeye getirebilmek için çeşitli politikalar uygulama çabası içerisine giriyor. Döviz kurları gelişmekte olan ülkeler için çok önemli olmaktadır. Çünkü döviz kurları ile fiyatlar birbiri ile ilişkilidir. Bu ilişki, Pass-through olarak isimlendiriliyor. Bu ilişki gelişmekte olan bir ülkenin ekonomisi için fiyatlarda düzeni kontrol etmek adına çok önemlidir. Özellikle Son dönemlerde sermaye kurlarının hızlı artması döviz kurunda bir dengesizliği neden olmuştur.
Döviz kurlarının yükselişi enflasyonu tetikleyen faktörlerden biridir. Çünkü girdi maiyetlerini de yükseltir. İthalatınız ihracatınızdan fazla ise döviz kurlarında yaşanan yükselişler büyük bir sorundur. Türkiye’nin doğalgaz ve petrol konusunda dışa bağımlılığı yüksek olduğundan döviz kuru yükseldikçe dışarıya ödenen para miktarı da artmaktadır. Tabi içerideki kullanıcılara da ekstra yük olarak dönen bu durum enerji maliyetlerini yükseltmekte ve enerji kaynaklı enflasyona neden olmaktadır.
Türkiye’de 2021 ve 2022 yıllarında aşırı yükselen dolar kuru enflasyonu TÜİK’e göre %70 seviyesine farklı ölçüm yapan kuruluşlara göre ise %150’lere kadar çıkarmıştır. Yani özellikle dolar kuru ve euro kurunun yükselmesi Türkiye’de enflasyonda yükselişi tetikleyen faktörler arasında yer alır.
Türkiye başta olmak üzere birçok ülke, ekonomisini korumak adına hem enflasyon oranın düşürmek hem de finansal istikrarı yakalamak ve korumak adına çeşitli politika ve stratejiler yürütmeye başladılar. Döviz kuruna karşı ülke ekonomisini korumak için Türkiye de 2002 yılından bu yana enflasyon hedeflemesi stratejisi uyguluyor. Döviz kurunda meydana gelen dengesizlikler gelişen ülkelerin Pass trought ile etkileyerek enflasyon oranlarının düşmesini engelliyor.
Döviz Kurlarının Yükselişi Enflasyonu Nasıl Artırır?
Döviz kurlarının değişmesi ile Türkiye de enflasyon üzerine etkisi üzerinde yapılan çalışmalarda 2010 ile 2018 dönemlerinde döviz kuru ile enflasyon oranları arasındaki ilişki Autoregressive Distributed Lag. (ARDL) modülü ile ele alınmıştır. Bu çalışmadan elde edilen verilere göre döviz kurlarını artması ile yurt için fiyatlar üzerinde etkili olduğu dışa bağımlı ülkelerin dövizin artması ile ithalat fiyatlarının döviz kuruna bağlı olarak büyük oranda attığı ve enflasyonun yükseldiği sonuçlanmıştır.
Döviz kurunda meydana gelen değişimler ithal girdiye bağlı olan ülkelerde fiyat istikrarsızlıklarına neden oluyor, bu konu teorik olarak ele alındığı zaman ekonomide para arzında meydana gelen artış, fiyatları doğrudan etkileyerek döviz kurunun da artmasına neden oluyor. Bir ülkede meydana gelen fiyat artışı sonucunda ihracatı azaltıcı durum ortaya çıkıyor.
Döviz Mi Enflasyonu Yükseltir, Enflasyon Mu Döviz Kurun?
Aslında Türkiye bu konunun en önemli örneğidir. Son dönemde yaşanan hızlı fiyat artışları ve yüksek fiyatlar; döviz mi enflasyonu etkiliyor, yoksa enflasyon mu dövize etki ediyor sorusunun da gündeme oturmasını sağladı.
Hem döviz kurunun artması hem de buna bağlı olarak gelişen fiyat artışları Türk lirasını değer kaybetmesine neden olmuştur. Döviz kuru enflasyon ilişkisi ise Vektör otoregresif modülü ile incelenmiş ve bu ilişkinin ne kadar anlamlı olduğu ise farklı çalışmalar ile ele alınmıştır. Yapılan bu çalışmada Türkiye Cumhuriyet Merkez bankasının 1987 ile 2013 yıllarındaki TEFE – TÜFE oranları ile nominal döviz kuru setleri kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre döviz kurunu enflasyona etkili olduğu, enflasyonun ise döviz kuruna etki etmediği, bu görüşün de çok anlamsız olduğu sonucuna varılmıştır. Döviz kurunun artması ithal mal alımlardaki harcamalarını yönünün direkt etkiliyor.
Ülkede dövizin yükselmesi demek ihraç malların fiyatının yükselmesi anlamına geliyor. Çünkü ithal malların fiyatları ise ulusal para cinsinden değeri azalacak ve girdi maliyetlerini artırarak enflasyona etki edecektir.
Döviz Kuru ve Enflasyon Artarsa Neler Olur?
Döviz, kuru ile enflasyon artması ülkede satın alma gücünü doğrudan etkiliyor. Yüksek enflasyon satın alma gücünü azaltıp, yaşam maliyetinin yükseltir. Satın aldığınız ürün ya da hizmet sayısı eskiye oranla biraz daha azaltır. Gelişmekte olan ülkelerdeki küreselleşen ekonomide en büyük sorun döviz kurunu hareketleri sonucunda meydana gelen yüksek fiyatlardır.
Fiyat istikrarı sağlamak için Merkez bankaların döviz kurunda oluşan dengesizliklerin fiyatları kısa veya uzun vadede nasıl etkileyeceği uyguladığı para politikası açısından son derece önemlidir. Örneğin; 1995 yılında meydana gelen Meksika krizi, 1997 Asya krizi, 2000 ‘deki Arjantin krizi döviz kurundan meydana gelen en büyük krizlerdir. Türkiye de meydana gelen 1994 krizi, 2000 yılındaki Kasım ve 2001 Şubat krizleri de yüksek döviz kurundan kaynaklıdır.
Türk lirası yıllardır dolar karşısında değer kaybeden para birimlerinden biri. Ancak son 2 senede bu değer kaybı aşırı hızlı olmaya başladı. Özellikle Türkiye’nin ithalata bağımlı olması nedeni ile döviz kurunda meydana gelen artış alım gücünü azaltmaktadır.
Yurtdışından gelen ürünlerde meydana gelen fiyat artışı ülke içinde de yüksek fiyatlı satılmasına neden oluyor. Özellikle tarımsal alanlarda ithalata bağımlı olan ürünlerin üretim maliyetleri de doğrudan artmaktadır.
Alım gücü sürekli düşen çiftçiler tarlasını ekmediğinden dolayı tarım gerileyerek, ithalata bağımlılık oluşuyor. Yurtdışından gelen ürünler dolar kuru üzerinden geldiğinden dolayı dövizin artması demek o ürünü ülkeye bir öncekinden daha yüksek fiyatlarda gelmesi anlamına geliyor. Bu da ülke içinde iki katı bir fiyatta satılacağı için enflasyonun yükselmesine sebep oluyor. Yüksek enflasyonun hayatımızdan çaldıklarıyla ilgili yazmış olduğumuz içeriğe buradan ulaşabilirsiniz.
