CDS (Credit default swap yani kredi risk primi) alınan kredinin geri ödenmeme riskine karşı o riski tespit etmek ve kredi için sigorta yapılmasında kullanılan değere denir. Faiz işlemi itibariyle borçlunun ( kredi alan kişinin) aldığı krediyi geri ödememesi riski için belirlenen risk değeridir (primidir). Kredi risk primi de oluşabilecek bu risk için finansal alana dönüştürülmesi ve sayısal veriler olarak ifade edilmesine denir.
Kredi Risk Primi Hakkında Bilgi
Alacaklı kişi, kredi miktarının zamanında ödenmemesi durumunda oluşabilecek bu riske karşı vermiş olduğu bu borcu sigorta yaptırır, yapılan bu sigorta işleminin ve kredi için belirlenen bedel ( parasal tutar) ise CDS, kredi risk primine karşılık gelir ( tekabül eder). Oluşan bu prim ise ülkelere göre değişmektedir, yani o ülkeye olan finansal güvene göre baz alınan ve serbest piyasa tarafından belirlenmektedir. Kredi sigortalama işlemi yapılırken finansal olarak parametrelere göre güven duyularak kredinin geri ödenmeme durumuna karşı sigorta priminin belirlenmeye çalışılmasıdır.
Kredi risk primini ifade ederken yüzde ( %) 1 faiz oranları ile 100 puana tekabül ( karşılık) gelir. CDS, Kredi risk primi 100 olması durumunda borçta bulunan faiz oranının yüzde 1 olduğunu varsayılır. Mesela 2019 yılında Çin’de kredi risk primi 32 puan iken aynı yıl Güney Afrika’nın kredi risk primi ise 165 puandı. Bu puanlar baz alınarak Çin’in uluslararası piyasalarda borç aldığı zaman vereceği faiz oranı % 0,32 iken bu oran Güney Afrika’da ise % 1,65 olmaktadır. Kısaca anlatmak gerekirse CDS, kredi risk primi ile para sigortalanmış oluyor, kredi risk primi, borçlunun borcunu ödememesi durumunda ödemeyi kabul ettiği faizdir( yani aldığı paradan fazlasını ödemeyi kabul ediyor, süreyi geciktirirse).
CDS, Kredi risk primi bir ülkede ne kadar yüksek ise o ülkenin kredibilitesinin düşük olduğunu, yani o ülkenin ekonomisi ile ilgili bir durumdur. Bütün ülkelerin hesaplanan her 100 CDS, kredi risk primi puanı için yüzde 1 oranında bir maliyet söz konusu. Ancak CDS, kredi risk priminin yüksek olduğu ülkelerde ve o ülkenin kuruluşlarında borç ihtiyaçlarını karşılamak adına yüksek maliyetli tutarlara katlanmaktadır ( zorundadır). Bu sebeple CDS, kredi risk primi ülkeler için önemli bir gösterge niteliği taşır. Kısacası CDS, o ülkenin kredi riskini göstermektedir yani CDS’nin yüksek olması riskin de yüksek olduğu anlamına gelir.
CDS Primi Neden Önemlidir?
CDS, Kredi risk primi, yaşadığımız şu günlerde ülkelerin piyasa durumunda risklerin belirlenmesinde kullanılır. Kredi riski ülkelerin ekonomik ve politik durumlarına göre değişmektedir ve aynı zamanda CDS, kredi risk primi ülkeler için önemli bir göstergedir. CDS, Kredi risk primi elindeki ekonomik değeri bulunan malın ( eşyanın, hizmetin gibi) yapılan işlem sonrası eline geçmesi gereken tutarın geçmemesi durumunu ortadan kaldıran bir kavramdır.
CDS, Kredi risk primi, bir ülkede veya şirkette CDS kredi primi ne kadar yüksek olursa borç tutarı da o denli yüksek olmaktadır, bunun sebebi ise kredi primi istesek de istemesek de faize dönüşmektedir ( yansımaktadır ). Kredi risk primi aynı borsa piyasası gibi arz talep doğrultusunda değişkenlik gösterir. Bu nedenle risk ölçümlerinde objektif bir ölçüm olarak kabul edilir. 5 yıllık kredi primi, 5 yıllık Amerika Birleşik Devletleri hazine tahvili verimine bağlı olarak geçmişten günümüze kadar oluşan veriler ışığında belirlenmektedir, bu arada kredi primleri 300 ve 300′ ün üzerinde olan ekonomilerin aşırı hassas ve kırılgan bir ekonomide olduğu kabul edilir. Türkiye’nin kredi primi ise 2020 yılında 497 civarındaydı, sonrasında ise kredi primini 497’den 230’a kadar düşürmüştü fakat son yaşanan olumsuz olaylardan dolayı ( Orta Doğu’da yaşananlar, dış politikada yaşananlar ve korona virüsün etkileri gibi) CDS, kredi primi 230 seviyesinden tekrar yaklaşık olarak 500 seviyesine yükseldi, bu yükselişin sebebi ise dış etkenlerden dolayıdır ( çok büyük ölçüde). Ukrayna krizi ise kredi temerrüt puanını yükselten en önemli faktörlerden bir tanesi oldu. 700 puana yklaşan CDS primi ile Türkiye bir anda alarm vermeye başladı. Ancak Ukrayna-Rusya krizinin yatışmasıyla birlikte geri çekilme yaşanmıştır.
Kredi Risk Puanı Kaç Olmalı?
CDS, Kredi risk primi, bir ülkenin gelişmişlik düzeyi ile ilgili bir durumdur. Bir ülkede bu kredi primleri yüksek olduğu zaman o ülkede bulunan kurumlar borç alacakları zaman daha yüksek tutarlı maliyetler ödemek zorunda kalıyor, borç veren kişi verdiği borcu güvence altına almak için sigorta yaptırır, ülkeler CDS, kredi risk primini finansal olarak güveni göz önünde bulundurarak serbest piyasalar tarafından belirlenir. Borç alan kişi aldığı borcu söz verdiği zamanda ödemez ise o borcun üzerine faiz benzeri primler eklenir.
Bir ülkede CDS, kredi risk priminin yükselmesinin birçok nedeni bulunmaktadır ( ekonomik,siyasi, sosyal, uluslararası ilişkiler gibi). CDS Kredi risk primini bir nedenden dolayı artabilirken birçok nedenden dolayı da hızlıca artış göstermesi olası bir durumdur. Ülkenin iç meselelerinin olumsuz sonuçlar görülmesi ve bu olumsuz sonuca ek olarak dış ortamda olan ve olumsuz sonuçlar doğuran olaylar o ülkenin kredi priminin yükselmesinin nedenlerindendir.
Türkiye’de CDS primi 2022 yılında 700 puana yaklaşmıştır. Bu çok yüksek ve korkutucu bir rakamdır. Her ne kadar Türkiye ekonomisinin gerçekleriyle bağdaşmasa da, jeopolitik riskler nedeniyle u denli bir yükseliş sonucunda yabancı yatırımcıların ülkeye gelmesi zorlaşmaktadır. Türkiye için ideal olması gereken CDS primi 250 baz puan altında olacaktır. Ancak geldiğimiz noktada CDS’i 500 puan altına çekebilsek o bile bir nebze başarı olarak kabul edilebilir.
