Dolarizasyon bu günlerde çok sık merak edilen bir terim halini aldı. Ekonomi terimi olarak anlamı nedir diye merak ediyor olabilirsiniz. Dolarizasyonun nedenleri ve sonuçları hakkında bilgi sahibi olmak için sizler de yazımızdan yararlanabilirsiniz. Dolarizasyon nedir ve bu işleyiş nasıl ortaya çıkar?
Dolarizasyon nedir?
Bir ülkede var olan yüksek enflasyona bağlı olarak hem para biriktirme kısmında hem de milli para yerine kullanılan yabancı birim paraya dolarizasyon denir. Bu yabancı birim genellikle ülkenin parası yerine USD olur. Tam dolarizasyon ve kısmi dolarizasyon olmak kaydı ile iki şekilde incelenebilir.
Tam dolarizasyon ülkenin resmi birimler dahil olarak parasını terk etme işlemidir. Bu şekilde ulusal para terk edilir. Direkt olarak ülke içerisinde ulusal para birimi kullanılır.
Kısmi dolarizasyon işleminde ise ulusal para terk edilmez. Ülke içerisinde kullanılmaya devam edilir. Ancak ulusal paranın sürekli değer kaybetmesi ve erimesine bağlı olarak yatırım araçları yabancı para üzerine kuruludur. Alışveriş milli para ile olur. Ancak yatırımlar, finansal varlıklar yabancı para birimi ile yapılır. Bunu hem ülke hem de vatandaşları yapabilir. Ülke de ülke yatırımını yabancı para biriminde tutar.
Dolarizasyon kelimesi ile varlık ikamesi kelimesinin aynı anda kullanıldığını görmüşsünüzdür. Varlık ikamesi de dolarizasyon işleminin geliştirilme aşamasıdır. Dolarizasyon yapılmaya başlandığı zaman ilgili para cinsinde var olan varlıklar değer kazanır. Bu şekilde birikim olur. Varlık ikamesi de bu şekilde ilerlemiş aşamadaki halidir.
Türkiye Dolarizasyon Yorumu
Bir ülkede yatırımlar yabancı para birimi ile olduğu zaman, birikimler bu yabancı para birimine endeksli olduğu zaman belirli yükümlülük altına girilir. Ülkenin bankacılık kurumlarını işlemlerini bu para birimi ağırlıklı oluşturur. Ülkenin kamu alanında ve ekonomi ile alakalı tüm birimlerinde varlık ikamesi yapılır bu durum da ortaya yükümlülük dolarizasyonu kavramını çıkarır. Kısacası yabancı para birimi ile işlem yapmak ve kendi ülkesinin para biriminin değer kaybetmesinden kaynaklı hem vatandaşın hem de hükümetin yabancı para birimine yönelmesi anlamını çıkarabiliriz.
Dolarizasyonun çeşitleri ve nitelikleri bulunuyor. Bu çeşitliliğe bakıldığı zaman da ülkenin kendi para birimini bitirmiş ve yabancı para birimine geçmesi, ülkenin kalkınmasının da önüne geçebilecek bir durum olarak ortaya çıkıyor.
Türkiye Cumhuriyeti’ ni buna örnek verecek olursak, Türk lirasının alım gücünün azalması ve Euro’ nun , USD’ nin, ve sterlin gibi yabancı para birimleri karşısında değer kaybetmesini enflasyona bağlı erime olarak nitelendirebiliriz. Vatandaş ve bankalar yatırım araçlarını döviz üzerinden yaptığında Türk lirası buna bağlı yeniden bir değer kaybı ile ilerliyor. Devletin kur korumalı mevduat hesabı aslında bir nevi bu dolarizasyona önlem niteliğinde bir işlem olarak karşımıza çıkıyor. Ancak bunda yönetilen yanlış politikalar da ileride doğabilecek riskleri ve faturanın vatandaşa kesileceğine işaret ediyor.
Yanlış ekonomik politika, üretimden uzaklaşma ve kalitesiz ürün üretimi başlıca unsurlardır. Ülkenin bu çıkmazdan kurtulması için ortaya atılan kur korumalı mevduat hesabı projesi Türk lirasının döviz karşısında değerini korumaya çalışmıştır. Ancak ülke içerisinde kur korumalı mevduat hesabının garanti ettiği faiz ödemesi vatandaşın daha çok fakirleşmesine sebep olacaktır. Vadesi gelmeden bile dolarizasyon uluşmasını önlemek amacı ile yapılan bu proje aslında bir çıkış değil, yatırımı olmayan maaş ile çalışan vatandaşı fakirleştirmeye yöneliktir.
Faizleri yükseltmemek adına çıkarılan bu proje, faiz giderinden daha fazla KKM adı altında bu yatırımcılara para ödenmesine neden olmuştur. Ne kadar süreceği belirsiz olan bu uygulama ile dolarizasyonun önünün kesilmeye çalışılması, ileri de daha ciddi sıkıntılar yaşanmasına neden olacak mı göreceğiz.
Dolarizasyon Nedenleri ve Sonuçları Nelerdir?
Dolarizasyonun oluşması kaçınılmaz olduğu durumlar vardır. Bunlar dolarizasyonun nedenleri olarak açıklanır. Dolarizasyon işlemi ülke içerisinde yapılmaya başlandığında ise bunun bir sonuç olacaktır. Dolarizasyonun nedenleri ve sonuçları nelerdir konusuna ilişkin olarak bu bilgilere göz atabilirsiniz.
Dolarizasyon Nedenleri
- Makroekonomik istikrarsızlık durumu
- Ekonomik birimlerde ve ekonomik şartlarda belirli düzensizlikten kaynaklı istikrarsız oluşur. Bunun sonucunda yabancı para birimine yönelme meydana gelir.
- Piyasa eksikliği
- Üretimin olmaması
- Gelirin ulusal para cinsinden olması ancak ulusal paranın da piyasada bir yerinin bulunması
- Ülke ekonomisinin yanlış yönetilmesi
- Dışa bağımlı yaşamak ve üretimi durdurarak döviz piyasasında işlemleri oluşturmak.
- Ülkenin kalkınmasında ve ülkenin yönetiminde mevcut bir ekonomik paket üzerinde istikrar sağlanamamış olması
Dolarizasyon Sonuçları
- Ülkede ekonomik şok dalgalanmaları oluşur. Bu dalgalanmalar hızı olur. Her ekonomik şokta kırılganlık yapısı artış gösterir.
- Ödeme planında oluşacak riskler ortaya çıkar bu riskler artar. Finansal açıdan bakıldığı zaman kırılganlık durumu artış göstermektedir.
- Borçlanma döviz üzerinden olur. Ancak gelir ulusal para biriminden olur. Bu durum da ödemede güçlük ortaya çıkarır.
- Üretim olmaz, alınan insani ihtiyaçlar döviz üzerinden zamlandığı halde gelir, ulusal para ile gelir olunca, ülkenin fakirleşmesi kendiliğinden hızlı şekilde meydana gelir.
- Döviz kuru her alanda vatandaşların karşısına çıkar. Fiyatlara etkisi büyük ölçüde oluşur.
- Dolarizasyon yapılması durumu küçük çaplı işletme ya da büyük firmalar fark etmeksizin kar uyumsuzluğu sonucunu doğurur. Bu durum ülke ekonomisinde kırılganlık yapısının artış göstermesine yol açar.
- Fakirleşme, ülke ekonomisinin kalkınmak bir yana çökme noktasına gelmesi durumu
- Ciddi fiyat artışları, alımda ve borçlanmada yüksek borç altında kalma sorunu.
Dolarizasyon gelişmekte olan ülkelerde istenmeyen bir durumdur. Aslında hiç bir ülkede istenmez. Fakat ülkeler zaman zaman dolarizasyonu engelleyemeyebilirler. Bu durumda en can akıcı olan durum ülkenin para biriminin aşırı değer kaybetmesi olacaktır. Tabi sonucunda da enflasyon oranlarının patlaması. Bu nedenle ülkeler dolarizasyonun önüne geçebilmek adına, faiz vb. araçları kullanarak, yatırımcıların dolara olan talebini azaltma yoluna gitmektedir.
